Voy a empezar esto nada más porque no tengo tiempo, debo estudiar.
I'll just start this because I don't have time, I have to study.
Uumpisahin ko lamang ito sapagkat kailangan kong mag-aral.
Al mirar este película se me movilizan muchos contenidos, emociones, sensaciones...cosas que no sé cómo decir en tagalo.
Watching this film mobilizes a lot in me---mental contents, feelings, sensations...things that I don't know how to say in Tagalog.
Habang tinitingnan ko itong pelikula ang daming nangyayari sa aking kalooban--mga isip, damdam, mga bagay na hindi ko alam kung papaano sabihin sa tagalog.
A pesar de que he vivido en Chile 35 años y estoy totalmente acostumbrada a hablar en castellano, igual lo más fácil para mí si quiero decir algo rápido, o sea expresar lo que me pasa fácilmente, es decirlo en inglés.
Even though I've already lived 35 years in Chile and I'm very used to speaking Spanish, English is still the easiest language for me if I want to say something about what's going on inside me really fast, quickly, easily.
Kahit tatlumpu't limang taon na akong nakatira sa Chile, at sanay na akong mag-espanyol, ang ingles pa rin ang pinakamadali, pinakamaigi para sa akin kung ibig kong sabihin nang mabilis ang mga nangyayari sa aking loob.
Recuerdo como hubo una ola de rechazo hacia Nora Aunor cuando ella se hizo famosa por su maravillosa voz, porque ella era de origen popular. Era de tez oscuro, no tenía facciones de mestiza de español. (En realidad, era muy atractiva, de facciones finas, y además de poseer una voz fabulosa, ahora veo que era una joven con gran poder de expresión y profundidad interior.)
I remember how there was a wave of disparagement toward Nora Aunor when her marvelous voice brought her fame, because she came from a modest family. Also she was dark-skinned, she was not a fair-skinned Spanish mestiza. (In reality she was attractive with fine features, and besides her golden pipes she had expressive power and inner depth.)
Natatandaan ko na maraming taong minamatá si Nora Aunor kasi galing siya sa isang pamilyang walang kaya. Hindi siya maputi, mistisa de espanyol. (Sa katotohanan siya'y maganda, marikit, natatanto na ang kanyang loob ay malalim, nagpapahiwatig ng matingkad na damdamin.)
| Nora Aunor y Tirso Cruz |
Recuerdo que su "pareja" artístico era Tirso Cruz, un muchacho bien parecido que también cantaba muy bien. (Y más tirado a lo blanquito, mestizo o "tisoy".)
I remember how her artistic "romantic partner" was Tirso Cruz, a good-looking young guy who also sang very well. (Also looked whiter, mestizo.)
Natatandaan ko pa ang kanyang "casintahang artistiko" ay si Tirso Cruz, isang guapong binata na magaling din kumanta. (Mas maputi rin --- tisoy.)
Nora y Tirso cantaban canciones en tagalo, por lo que su público, sus fans, eran los filipinos que eran de la masa popular, o sea, del bajo pueblo. Porque la clase social con acceso a la educación privada prefería escuchar canciones en inglés.
Nora and Tirso sang Tagalog songs, therefore their audiences, their fans, were the Filipinos who belonged to the masses, in other words, the lower classes. Because the social classes with access to private education preferred to listen to songs in English.
Si Nora at Tirso ay kumakanta ng awit sa wikang Tagalog, at ang kanilang públiko ay yaong mga pilipino na bahagi ng masa, nang klaseng sosyal na maibaba. Sapagkat mas gusto nang mga klaseng nagaaral sa mga kolehiyo't unibersidad na pribado ang mga artistang kumakanta sa ingles.
Entonces surgió toda una onda de diferenciación social, entre la gente de la ciudad y los provincianos, la gente bien de los pobres, la gente con educación de la gente con un bajo nivel educacional ... y surgían cada vez más artistas que pertenecían al llamado "bakya crowd", lo que en español equivaldría a "el populacho", "el perraje". "Bakya" significa zuecos, "sandalias de madera", usaba por las niñas y mujeres de las provincias o zonas rurales. Eran el calzado más barato. El pueblo eran los que calzaban zuecos de madera y su idioma primario era el tagalo -- o sea, la gran mayoría de la población.
And so a vibe arose of social differentiation between the city people, who were different from the people from the provinces, between the well-to-do people who were different from the poor people, the educated from the uneducated, and more and more entertainers arose from the ranks of the "bakya crowd". Bakya were wooden sandals or clogs worn by girls and women from rural areas or the provinces because they were the cheapest form of footwear. The masses were the "bakya", the Filipinos whose primary language was Tagalog -- they made up the majority of the country.
Eh di naging uso ang pagkakaiba--- sa isang dako, ang mga taong taga-Maynila, at sa kabilang dako, ang katauhang probinsyano, dine ang mga may-kaya at sa kabilá, and mga taong mahirap, parito ang mga may edukasyon at diyán, ang walang o kaunti lamang na pinagaralen. At dumami ang mga artista na galing sa probinsya o sa mga pamilyang kaunti lamang ang kaya, o simple lang. (Iniksplika ko ang ibig sabihin ng "bakya".) --At ang mga pilipino na ang kanilang kaunahang wika ay Tagalog y ang mayoria ng bansá.
No sé cómo serán los filipinos de hoy, si ya son más espabilados, más sofisticados. La gente de mi tiempo, de los 1970 cuando tenía 19 años y era colegiala en Makati.....no sé, éramos muy inocentes, muy básicos (o sea: ignorantes). Entonces yo no sabía que eso de mal mirar a los provincianos, a los pobres, a los que no sabían hablar bien el inglés, los que tenían el tez oscuro, que de eso trataba el clasismo, el elitismo y la discriminación social.
I don't know what Filipinos are like today, whether they are sharper, more sophisticated. People in my time, in the 1970s when I was a 19-year-old college girl in Makati...I don't know...we were so innocent, very basic (in other words: ignorant). At that time I didn't know that to look down at probinsyanos, at the poor, at those who didn't speak good English, who were dark-skinned--that that was CLASSISM, ELITISM, SOCIAL DISCRIMINATION.
Hindo ko alam kung ang pilipino ngayon ay mas gising, sopistikado, mas marunong. Noong panahon na ako'y nasa Pilipinas, noong mga taon ng 1970 na ako'y isang kolehiyala na labing-siyam na taon sa Makati...para bang napaka-inocente namin (sa madaling salita: ignorante). Hindi namin alam na ang pagmatá ng mga hindi taga-Maynila, ng mga "bakya", ng mahirap, iyong hindi marunong mag-ingles nang mabuti, na maitim ang kanilang kutis ----na iyon ang pagtingin na tinatawag na KLASISMO, ELITISMO, DISKRIMINASYON SOCIAL.
Actitudes dañinas para la buena coexistencia en la sociedad nuestra. Yo digo "coexistencia" (la palabra española, o su análogo en inglés, "coexistence") y no "pakikisama" que significa "camaradería" porque esta última es demasiado personalista. Necesitamos los filipinos aprender a pensar y dialogar sobre los asuntos de la sociedad, de la colectividad.
These are attitudes that are harmful for good coexistence in our society. I say "co-existencia" (Spanish, and its cognate, "coexistence" in English) and not "pakikisama" or camaraderie, because the latter is too personalistic. We Filipinos need to learn to think and talk about the affairs of society, of the collective.
Sila'y mga pagtingin na makapinsala para sa mabuting coexistencia ng ating lipunan. Sinabi kong "coexistencia" at hindi "pakikisama", kasi ang salitang "pakikisama" ay masyadong personal. Kailangan nating matutong pagisipan at talakayin (discuss, discutir, dialogar acerca de) ang mga bagay ng ating kabuoang lipunan, nang ating kolektibidad.
Nos falta esa cultura, esa educación cívica, esa consciencia más elevada, más amplia, no ser tan personalista en todo, como si estuviésemos cada uno solo en el universo. Esa mentalidad NO SIRVE, no nos sirve ya como sociedad, país, colectividad.
We lack that culture, that civic education, that higher and broader awareness, not to be so personalistic in everything as if we were alone in the universe, our family the only thing that matters to us and everybody else can go suck on it. That mentality IS NOT USEFUL TO US as a society, as a country, as a collective.
Kulang tayo ng kultura, edukasyon civica, ang pagtanawan at kamalayang mas mataas at mas malawak, hindi na laging syempreng personalista sa lahat ng bagay, parang tayo'y nag-iisa sa buong planeta, ang ating pamilya lang ang nagkaka-importansya para sa atin, wala na tayong pakialam sa iba. Ang mentalidad na ito ay walang silbí para sa atin bilang lipunan, bilang bansá, bilang layà.
Ya no somos un barangay de tan solo 50 familias. Ya somos una nación de más de 100 millones de filipinos.
We are no longer just a barangay made up of just 50 families. We are already a NATION OF OVER 100 MILLION FILIPINOS.
Tayo'y hindi na lamang isang barangay na 50 pamilya. Tayo ay isang bansang na halos 100 MILYONG PILIPINO.
No es posible manejar una nación como un negocio, digan lo que digan los neoliberales---como de costumbre, mienten descaradamente, los cretinos--- si bien muy astutos, pero al fin y al cabo son solo tontos, un mango de tarados.
You cannot run a nation like a business, no matter what the Neoliberal idiots say. They are lying through their teeth, as usual. Astute idiots that they are, but in the end they are nothing more than dummies, a passel of cretins.
Hindi maaaring patakbuhin ang isang bansa gaya ng isang negosyo, kahit ano ang sabihin ng mga Neoliberal na GAGO. Sila'y nagsisinungaling lamang, wala silang alam na gawing ibá. Matalino rin, pero walang malalim na loob at karunungan. Bulag.
To be continued....
Se continuará....
Ipagpapatuloy....
No comments:
Post a Comment